پویانمایی یا انیمیشن سازی در ایران پیشرفت بسیار خوبی داشته است به طوری که باید آن را یکی از مصادیق پیشرفت کشور در حوزه فرهنگ و فناوری دانست. چیزی که مخالفین از آن ناراحتند و دوست دارند تا سازندگان انیمیشن سرویس‌کار خارجی شوند.
پویانمایی در سال ۱۴۰۱ را شاید پدیده سینمای کشور بتوان نامید. این صنعت که حالا بازوی پرتوانی برای اقتصادی سینمای ایران شده است، روزهای خوبی را پشت سر می‌گذراند. هم کیفیت و تکنیک آن به روز شده و هم مخاطبین بسیاری دارد.
اما نکته مهم اینکه حوادثی که در پاییز سال گذشته بر کشور گذشت باعث شد تا سینماها دچار رکودی سه ماهه شوند. در این رکود یک انیمیشن یعنی پسر دلفینی که روزهای بسیار خوبی را پشت سر می‌گذاشت قربانی شود و انیمیشن دیگر یعنی لوپتو آرام جای خود را در میان فیلم‌ها و سینمای ایران باز کرد و همراه با پسر دلفینی به نوبه خود کمک شایانی به گیشه سینمای کشور کردند.
به تعبیر دیگر با تمام آنکه سینما دچار نوعی رکورد شده بود و عملاً سینما رفتن یک امر کاملاً فرعی تلقی می‌شد، پویانمایی امید را هم به خانواده‌ها داد و هم چراغ سالن‌های سینما را بدون سلبریتی و ستاره‌های سینما روشن نگه داشت.
گفت‌وگو با امیر مافی مدیر مرکز انیمیشن سازمان سینمایی سوره، و بررسی جایگاه انیمیشن در سال گذشته خصوصاً ناظر به اتفاقات و حوادث اخیر، نکات و حرف‌های جالبی دارد که می‌خوانیم.
اتمسفر ایرانی پویانمایی دلیل اصلی اقبال مخاطبان است
به نظر می‌رسد پویانمایی در سینمای ایران، سال گذشته یک اتفاق بود که هم خانواده‌ها به آن اقبال نشان دادند که در نوع خودش جالب بود و هم اینکه در میان فیلم‌های واقعی با حضور بازیگران مشهور، این صنعت توانست مخاطبین زیادی را به سینما بکشاند. علت این اتفاق را به عنوان یک مدیر مرکز انیمیشن سازی چه می‌دانید؟
– در مدت زمانی که کرونا بر کشور حاکم شده بود فیلم‌های زیادی در صف اکران انباشت شد که این موضوع شامل حال پویانمایی کشور نیز شده بود. برای همین سال گذشته یکباره شاهد اکران دو پویانمایی شدیم و یکی دیگر یعنی بچه زرنگ هم در جشنواره فیلم فجر به مخاطبان معرفی شد.
اما اینکه چرا این انباشت تبدیل به اتفاق شد، باید گفت که همه این سال‌ها انیمیشن به مهمترین گونه تصویری در کشور ما تبدیل شده است. ببینید کودکان و نوجوانان به عنوان مهمترین بخش از جامعه ما که مصرف‌کننده محصولات فرهنگی هستند اثر خوب داخلی ندارند و اگر امروز VODها را بررسی کنیم، می‌بینیم بیشترین حجم ترافیک مصرف شده از این پلت‌فرم‌ها مربوط به گروه سنی کودکان و خصوصاً انیمیشن است و بعد از آن سریال‌های شاخص ایرانی که اختصاصاً برای بسترهای برخط تولید شده‌اند.
خوب حالا فرض کنید اگر همین سریال‌ها نباشند، همه خانواده‌ها باز هم برای بچه‌ها انیمیشن نشان می‌دهند که همین نشان می‌هد که در این حوزه مصرف بالایی داریم. حالا وقتی یک کار با کیفیت تولید می‌شود که به اتمسفر ایرانی نزدیک است مردم حاضر می‌شوند بروند به سینما و آن را تماشا کنند و جامعه هم طبیعتاً اقبال نشان می‌دهد. این اقبال به خاطر اتمسفر ایرانی کارها است که خانواده‌ها از آن استقبال می‌کنند، چون ریسک محتوای خارجی را ندارد. بچه‌ها نیز آن را دوست دارند چون با تبار معنا شناختی آنان آشنا هستند. برای همین اقبال صورت می‌گیرد.
اما موضوع دوم اقتصادی است. ببنید در شرایطی که هزینه تفریح برای خانواده بخصوص بچه‌ها گران شده، خانواده‌های ایرانی برای اینکه بتوانند تفریح کودکان را مهیا کنند گزینه‌ای مناسب‌تر از سینما ندارند و هنوز این نوع از تفریح برای کودکان ارزانترین میان سایر انواع تفریحات کودکانه مثل شهربازی و … است. برای همین وقتی موقعیتی پیش می‌آید که برای کودکان فیلم مناسبی تولید می‌شود، مورد استقبال قرار می‌گیرد، چون می‌توانند هزینه کنند و یک فیلم با هزینه نه چندان زیاد تماشا کنند.
میزان کمی تولیدات نیز اهمیت دارد؛ این اکران پی در پی باعث می‌شود که ارتباط بچه‌ها با پویانمایی کشور از دست نرود و در این میان یکباره به مصرف کننده تمام و کمال تولیدات خارجی تبدیل نشوند.
سینما ارزانترین تفریح مردم است
شما از قیمت و هزینه پایین سینما صحبت می‌کنید، اما واقعیت این است که سینما امروز قیمت پایینی ندارد و یک خانواده برای دیدن انیمیشن حتما در کنار تماشای فیلم هزینه تنقلات و … هم دارد که بنابراین تماشای یک فیلم یا پویانمایی گران تمام می‌شد، بازهم به نظر شما این نوع تفریح ارزان است؟
– در مورد قیمت معتقدم هنوز سینما ارزانترین تفریح خدماتی است. بله، موقعی است که به پارک یا طبیعت می‌رویم که هزینه زیادی ندارد. اما در میان تفریحات خدماتی، هنوز هم سینما ارزانترین آن است در حالی که هزینه یک شهربازی خیلی بیشتر از سینما رفتن می‌شود. اینکه قیمت بلیت سینما بالا است یا نه، بحث دیگری است که باید درباره آن صحبت کرد اما سینما در قیاس با دیگر تفریحات شهری، ارزانتر است.
حال اینکه آیا سینما را همه می‌توانند مصرف کنند؟ باید گفت که بله، دهک‌هایی از جامعه را خواه ناخواه در سینما رفتن از دست می‌دهیم، البته بررسی‌ها نشان می‌دهد که آن دهک‌ها نیز عموماً و قبلاً نیز به سینما نمی‌رفتند. ما به عنوان یک نهاد دولتی اما وظیفه داشتیم سیاستی را به کار بگیریم که به واسطه آن همه بتوانند به سینما بیایند.
بنابراین بعد از این اقدامات و بررسی‌های انجام شده، مشاهده کردیم که تقریباً تعداد مخاطبین «لوپتو» از فیلم‌های دیگر مخاطبین سینما بالاتر است، اما فروش آن کمتر است. چون بلیت ارزانتر در خدمت جامعه به صورت فراوان قرار دادیم زیرا می‌گوییم که همه خانواده‌ها و بچه‌ها باید بتوانند پویانمایی را تماشا کنند. به عقیده من اهمیت مخاطب و تعدادش بیشتر از فروش است.
برای همین در نهایت حرفم این است که سینما در قیاس با دیگر محصولات فرهنگی ارزانتر است، اما در کل بله می‌توان گفت این تفریح هم گران است.
اما باید درباره هزینه سینماداری نیز بدانیم که بسیار گران است. من به دلیل شغلم که در ارتباط با سینما است از این طرف ماجرا نیز آگاهم. هزینه نگه‌داری سالن‌های سینما از میزان فروش گیشه‌ها بیشتر است و این مشهود است. اگر سینما را بخواهیم سرپا نگه داریم که عمده مخاطبین به سینما بروند و فیلم ببینند، مجبوریم که افزایش قیمت داشته باشیم که البته بالا است. البته یک راه سوبسید دادن دولت به سالن‌داران است که مداخله در چرخه اقتصادی سینمایی کشور است و اقتصاد سینما را خراب می‌کند اما همین بلیت نصف قیمت و بلیت شناور که حوزه هنری ابداع آن را در کشور داشت، می‌تواند مخاطبین سینما را حفظ کند.
بزرگترین چالش انیمیشن ایران سرویس‌کار شدن نیروهای ما است
سوال بعدی من درباره تولیدات مرکزی است که مدیریت آن را برعهده دارید. چند کار در حال حاضر در دست تولید دارید و چه فیلم‌هایی را برای سال بعدی می‌بینیم.
– سه انیمیشن سینمایی در تولیدند و برای کار چهارم نیز برای سال ۱۴۰۵ در حال مذاکرات اولیه تولید آن هستیم. امسال دو یا یک فیلم را حتما برای اکران داریم. در کنار آن هم دیگری نهادها مانند گروه هنر پویا و اوج هم ببعی و بچه زرنگ را دارند که احتمالا اکران می‌شوند. به نقطه‌ای رسیدیم که ظرفیت اکران انیمیشن سینمای ایران در حال حاضر به ۴ -۵ تا کار رسیده است. هر فصل که بچه‌ها بخواهد یک انیمیشن می‌تواند در سینمای ما باشد، ببینند اما به خاطر اینکه تولید کننده و پخش کننده در فصلی اکران کنند که مدارس باز باشد، عموماً اکران به فصل‌های پاییز و زمستان می‌افتد. بنابراین باید دید که سازمان‌ها چه تمهیدی دارند. ما این قول را دادیم که سالی یک کار حتما برای اکران باشد. در سال بعد نیز در دو-سه پروژه در حال کار هستیم.
اما بزرگترین چالش ما تولیدکننده‌های پویانمایی در کشور، خروج نیروی کار است. عمده هنرمندان انیمیشن جذب سرویس‌کاری خارجی شده‌اند و همین تا حدودی کار ما را دچار اختلال می‌کند. اما در هر حال آمادگی برای تولید بالای انیمیشن داریم. در سریال تلویزیونی نیز قرار است که انیمیشن تولید شود البته این مشکل کمتر است.
انیمیشن ایران یکی از نقاط پیشرفت کشور است
چیزی که شاید کمتر از این زوایه به انیمشن نگاه شده باشد این است که امروز صنعت و هنر پویانمایی جمهوری اسلامی ایران، یکی از مصادیق پیشرفت آن محسوب می‌شود. اگر به خاطر شرایط نامساعد اقتصادی امروز مشکلات فراوانی را تحمل می‌کنیم، اما می‌توان در این حوزه سر را بالا گرفت و با افتخار پویانمایی کشور را نشانه‌ای از پیشرفت و دانش جوانان ایران دانست.
– حتما همینطور است یکی از مهمترین نقاط پیشرفت فرهنگی کشور که می‌شود با دست نشان داد و به خاطر آن سرمان را بالا بگیریم انیمیشن است. واقعاً بچه‌های ایرانی هنرمندان توانمندی هستند، از جهت تکنولژویکال کاری کردند که پویانمایی ما در کشور و منطقه و حتی کشورهای خارجی فراگیر شود و ظرفیت بزرگی را ایجاد کردند.
به نظرم در این‌باره مهم است که به دو نکته اقتصادی توجه کنیم. اول اینکه پویانمایی در کشور ما از نظر اقتصادی درون‌زا است. توضیح اینکه، ایران جزو معدود کشورهای دنیا است -به غیر از آمریکا- که انیمیشن را به تنهایی در کشور خودش تولید می‌کند. در اروپا انیمیشن چند تا کشور با هم سرمایه‌گذاری می‌کنند تا یک فیلم انیمیشن تولید شود. اما ما به تنهایی آن را تولید می‌کنیم. دلیل آن هم تفاوت قیمت‌ها در ایران و جهان است.
دیگر اینکه انیمیشن تا امروز در ایران نسبت به سایر محصولات فرهنگی در قیاس ارزانتر تولید می‌شود. یک پویانمایی با اینکه سه سال زمان می‌برد تا تولید شود اما نسبت به فیلم‌ها ارزانتر تولید می‌شود. در حالی که در جهان هم قیمت فیلم‌ها است یا گران‌تر از آن است. البته از طریق محصولات جانبی نیز می‌توان فروش بیشتری برای صنعت پویانمایی کشور داشت تا هم بازار توانمند باشد و هم نیروهای ما در خارج از کشور سرویس‌کار نشوند. به نظر می‌رسد که مخالفان جمهوری اسلامی مشتاقند که انیمشن در ایران متوقف شود و هنرمندان انیمیشن ایران با درآمد‌های بالایی که به دست می‌آورند تولید کننده خارجی شوند و خط تالفینی را از انیمیشن‌سازان کشور بگیرند که با چنین پدیده‌ای مواجهیم.
این نقطه پیشرفت فرهنگ کشور ما نیاز دارد که مدیران فرهنگی ما به نظر اقتصادی این صنعت، رسانه و هنر نگاه ویژه‌ای داشته باشند. در همین اتفاقات امسال خیلی‌ها در تماس بودند که روی انیمیشن برای تولید محتوا برای نوجوانان و کودکان سرمایه‌گذاری بیشتری بشود و آن را جدی‌تر بگیریم. ما برای اینکه در قله بمانیم باید تغییرانی کنیم. ما از نظر تکنیکال توانمندیم اما باید از نظر سازمانی و ساختاری پیشرفت کنیم که بتوانیم طراز اول جهان باشیم.
تولید بچه زرنگ تجربه مهیبی برای انیمیشن کشور بود
آخرین سؤالم درباره فیلم بچه زرنگ است. کاری که از نظرهای گوناگون مانند تکنیک و قصه درخشید. نظر شما درباره این فیلم چیست و چه چیزی باعث شده که این کار بتواند در این سطح باشد.
– ساختن این فیلم تجربه مهیبی است که البته برای سازندگان گروه هنر پویا که قبلاً شاهزاده روم و فیلشاه را ساخته‌اند، تکرار شد و حالا روی این موضوع مسلط‌تر عمل کردند و البته انتظار هم می‌رفت که کار درخشانی باشد.
اما من به شخصه اصالت را در انیمیشن به قصه می‌دهد. به عنوان مثال کارهای انیمیشن سازمان سینمایی سوره، می‌تواند بعضاً چشم‌نوازتر هم باشد اما آنچه که بچه‌ها را جذب می‌کند قصه است که آنها را با خودش همراه می‌کند. کارهای ما از نظر گرافیکی بعضا از بچه زرنگ شاید پایین‌تر باشد و البته این نوید را می‌دهم که برخی هم بالاتر باشد که توانمندی فیلمسازان ما در آن دخیل است.
گرافیک کار را می‌شد اغماض کرد چون در نهایت فیلم توسط بچه‌ها مصرف می‌شود و آن را می‌بینند. آنچه که مهم است دیدن کارهای خوب و با قصه خوب است. در کنار آن تعداد نیز اولویت دارد. باید برای چشم مخاطب و زیبایی کار گرافیک خوب داشت، اما اولویت قصه خوب با تعداد تولید بالا است که بتوانیم زنجیره توزیع را به صورت پیوسته داشته باشیم نه اینکه یک کار اکران شود و دیگر فیلمی برای اکران نداشته باشیم.
گزارش از تسنیم
