سفر شش‌روزه آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه و همچنین روز پایانی سفر خانواده امام موسی‌صدر، رهبر ایرانی شیعیان لبنان به روسیه بود. مدیر حوزه‌های علمیه چرا به روسیه رفته است؟ خانواده امام موسی‌صدر در آنجا چه می‌کنند؟
۱. مدیر حوزه‌های علمیه کیست؟ آیت‌الله علیرضا اعرافی. متولد سال ۱۳۳۸ است و اهل میبد از توابع استان یزد. به جز این سِمت، رئیس هیات‌امنای جامعه‌المصطفی هم هست که در حقیقت بخش بین‌المللی حوزه علمیه است. عضو شورای نگهبان و مجلس خبرگان رهبری هم هست.
۲. چرا به روسیه رفته است؟ مفتی روسیه از او دعوت کرده است. قرار بود نشستی بین علمای ارشد منطقه اوراسیا و کشورهای عضو بریکس در روز چهارم و پنجم مرداد در شهر قازان روسیه برگزار شود و اعرافی با هدف حضور در این نشست و البته دیدارهای دیگر به روسیه سفر کرد.
مهم‌ترین دیدار او با نایب رئیس دومای دولتی روسیه بود. دومای دولتی معادل همان مجلس ما است. نهاد قانون‌گذار در روسیه. ۴۵۰ نماینده دارد که ۳۴۳ نفر از آن‌ها عضو حزب پوتین هستند.
اعرافی در این نشست به الکساندر ژوکوف گفته:
«ایران و روسیه با برقراری مناسبات عمیق، عصر جدیدی را در مناسبات دوجانبه رقم زده‌اند. در کشور ما، این مناسبات توسط رهبر انقلاب اسلامی به عنوان عالی‌ترین سطح مدیریت و رهبری کشور، طراحی و معماری شده است و دیگر قوا و ارکان کشور نیز اراده جدی بر ثمربخشی معماری جدید مناسبات دارند….مطمئن هستیم که دولت جدید ایران نیز بر اساس سیاست راهبردی رهبر انقلاب، توسعه مناسبات با روسیه را در دستور کار خواهد داشت.»
۴. به جز این دیدار او با جمعی از ایران شناسان روس، جمعی از اندیشمندان روس، جمعی از ایرانیان مقیم روسیه مثل تجار و دیپلمات‌ها و نیز مفتی روسیه و مفتی تاتارستان دیدار داشته و در مرکز اسلامی مسکو نیز حضور پیدا کرده و از کتابخانه دانشگاه دولتی مسکو نیز بازدید کرده است.
۵. سفر بین‌المللی برای اعرافی موضوع تازه‌ای نیست. او خرداد سال پیش به عراق و خرداد سال قبل از آن هم به واتیکان سفر کرده بود و با پاپ هم دیدار داشت. با این حال ارتباطات دینی با روسیه موضوعی نیست که سابقه چندانی در سیاست ایران داشته باشد. جالب است بدانید که اعرافی بعد از سفر روسیه هم به ترکیه خواهد رفت و در آنجا هم دیدارها و برنامه‌هایی خواهد داشت مثلا ملاقات با فارغ‌التحصیلان جامعه‌المصطفی.
۶. خانواده امام صدر چرا به روسیه رفتند؟ به دعوت وزارت خارجه روسیه و برای پیگیری پرونده پدرشان. پدر آن‌ها که ایرانی‌الاصل بود و از سال ۱۳۳۸ به لبنان سفر کرده و رفته رفته به رهبر شیعیان این کشور تبدیل شد در شهریور سال ۱۳۵۷ پس از سفر به لیبی که در آن زمان تحت حاکمیت قذافی بود مفقود شد و تاکنون خبری از او در دست نیست.
۷. لیبی چه ربطی به مسکو دارد؟ روسیه روابط بسیار نزدیکی با قذافی داشت. از سوی دیگر در حال حاضر حامی دولت مستقر در شرق لیبی به رهبری خلیفه حفتر است که از نظامیان ارشد دوران قذافی بوده است. آن‌ها همچنین رابطه خوبی با فرزندان قذافی دارند.
۸. خواسته فرزندان امام موسی صدر چه بوده است؟ طبق خبری که ایرنا منتشر کرده آن‌ها در آخرین روز سفر خود به روسیه با میخائیل بوگدانف، نماینده ویژه پوتین در امور خاورمیانه و شمال آفریقا دیدار کردند. در این دیدار، خانواده امام موسی صدر از بوگدانف خواستند روسیه از نفوذ خود برای فشار بر دولت لیبی جهت همکاری در پرونده ربودن امام موسی صدر استفاده کند.
قاضی حسن شامی، دبیر کمیته پیگیری پرونده ربایش امام موسی صدر در خصوص این دیدار، گفت: «در دیدار امروز مشخص شد آقای بوگدانف، از وضعیت خاورمیانه و لبنان و قضیه ربایش امام صدر آگاه است. ما نیز بر خواسته خود تأکید کردیم که روسیه به عنوان کشوری قدرتمند و صاحب نفوذ در لیبی، طرف لیبیایی را تحت فشار قرار دهد تا تفاهمنامه قضایی را که از سال ۲۰۱۴ امضا شده است، اجرا کند.
تاکنون با وجود همه وعده‌ها، لیبی هیچ موردی از این تفاهمنامه را اجرا نکرده است. ما به طرف روسی تأکید کردیم که می‌خواهیم پرونده تحقیقات لیبی را دریافت کنیم و این حق ماست. می‌خواهیم اطلاعاتی را که طرف لیبیایی دارد، در اختیار ما قرار دهد. همچنین این حق ماست که لیبی هر آن‌چه ما را به محل نگهداری امام و دو همراهش می‌رساند، به ما بدهد.»
۹. سایر دیدارهای خانواده امام موسی صدر چه بوده است؟ طبق اطلاعاتی که در سایت موسسه تحقیقاتی و مطالعاتی امام صدر در بیروت قرار گرفته آن‌ها با مفتی مسکو، سفرای ایران و لبنان در سوریه و نیز برخی دیگر از شخصیت‌های دینی و اندیشمندان روسی دیدار کردند.
۱۰. چرا وزارت خارجه روسیه از آن‌ها دعوت کرده است؟ روسیه ظاهرا یکی از کشورهایی است که به دنبال آزادی هانیبال قذافی از زندان در بیروت است. توضیح اینکه او یکی از فرزندان قذافی است و حدود هشت سال پیش توسط افرادی که هویتشان معلوم نیست از سوریه به لبنان آورده شد و تحویل دستگاه قضایی لبنان شد. هانیبال از آن زمان به دلیل کتمان حقایقی که در مورد ربودن پرونده امام صدر می‌داند در زندان است و از ابزارهای بین‌المللی خود برای تحت فشار گذاشتن دولت لبنان استفاده کرده تا بتواند از زندان رها شود که تاکنون، دولت لبنان با فشاری که از سوی حرکت امل و نیز حزب‌الله به عنوان دو نیروی شیعی قدرتمند لبنان وارد شده در برابر این فشارها مقاومت کرده است.
به این ترتیب هر دو سفر یعنی هم سفر اعرافی و هم سفر خانواده امام صدر می‌تواند جایگاه روسیه در مناسباتی را نشان دهد که تاکنون خیلی دور از ذهن ما بوده است. اینکه رئیس حوزه‌های علمیه به روسیه سفر کند یا اینکه این کشور بتواند گره حدودا ۴۵ ساله ماجرای امام موسی صدر را برطرف کند؛ چیزی نیست که هنوز هم خیلی‌ها بتوانند آن را باور کنند ولی این روزها ظاهرا همه راه‌ها به مسکو ختم می‌شود.
برگرفت هفت صبح
